Słynne biblioteki (13)

Biblioteka aleksandryjska

     Tylko dwa okresy w historii cechowały się radykalnym rozpowszechnianiem wiedzy w skali globalnej. Pierwszy raz nastąpiło to w czwartym wieku przed naszą erą, drugi w renesansie.

     Po nagłej śmierci Aleksandra Macedońskiego jego wodzowie rozpoczęli walkę o przejęcie wielkiego imperium. W końcu państwo zostało podzielone na trzy części. Jedną z tych części zdobył Macedończyk, Ptolomeusz, który w 304 roku p.n.e. ogłosił się królem Egiptu, zakładając tym samym dynastię ptolomejską. Stolicą jego państwa została Aleksandria.

     Ptolomeusze byli intelektualistami. Ptolomeusz I zgłębiał historię, Ptolomeusz II - zoologię.
Ptolomeusz III został patronem literatury, IV pisał dramaty sceniczne. Największą zasługą Ptolomeusza I dla ludzkości było założenie muzeum, w którym mogli się spotykać uczeni. Wsparciem dla ich prac badawczych była biblioteka. W czasach Ptolomeusza III, w 246 roku p.n.e., księgozbiór umieszczony był w dwóch miejscach - w pobliżu pałacu królewskiego, W Bruchejon, oraz w sanktuarium Serapisa, Serapejonem.

     Ptolomeusze byli miłośnikami książek i wiedzy w nich zawartej. Rozsyłali po całym świecie swoich emisariuszy, którzy wyszukiwali cenne książki. W ten sposób do Aleksandrii trafił księgozbiór Arystotelesa. Statki przypływające do Aleksandrii były przeszukiwane, a znalezione na nich książki kopiowane. W ten sposób w Serapejonie znalazło się 43 tysiące zwojów, a w muzeum, w którym książki były dostępne tylko dla uczonych zgromadzono prawie 700 tysięcy pergaminów i zwojów.

     Biblioteka wybudowana została w stylu hellenistycznym, choć bardziej przypominała świątynię niż budynek publiczny. Sale pełne były posągów, podłogę zaściełały dywany. W salach gromadzono papirusy, zwoje, a później również kodeksy umieszczone w specjalnych pojemnikach. W innych pomieszczeniach kopiści kopiowali kolejne dzieła. Uczeni zatrudnieni w bibliotece otrzymywali wysokie pensje, zwolnieni byli z podatków, mieli zapewniony wikt i opierunek. W bibliotece znajdowały się sale wykładowe, pracownie naukowe, obserwatoria, ogród zoologiczny.

Co się stało z tym wspaniałym przybytkiem nauki?

     Według jednej z koncepcji, zbiory spłonęły, kiedy Juliusz Cezar toczył walki z Ptolomeuszami. Cezar rozkazał spalić flotę królewską, ogień przeniósł się na miasto i prawdopodobnie pochłonął również bibliotekę. Inna wersja obwinia chrześcijan, którzy mieli rzekomo zniszczyć główny księgozbiór w 272 roku ne, a Serapejon w 391. Ostatnia z teorii przypisuje zniszczenie biblioteki Arabom, którzy podbili Aleksandrię w 642 roku. Kalif Omar, zapytany o to co zrobić z księgami powiedział podobno: Jeśli to, co zostało zapisane, jest zgodne z Księgą Boga, nie jest nam potrzebne. Jeśli jednak nie jest zgodne, nie jest też pożądane. Zniszczcie księgi. Przez następne pół roku księgi stanowiły opał w aleksandryjskich łaźniach.

Fot. Założyciel biblioteki, Ptolomeusz I