Polscy drukarze: Szwajpolt Fiol

Szwajpolt Fiol

     Tak się działo w naszej historii, że często cudzoziemcy mieli na nią duży wpływ. Historia polskiego drukarstwa jest tego dowodnym przykładem. Oto pod koniec XV wieku przybył do Krakowa Szwajpolt Fiol. Był z zawodu hafciarzem, a pochodził z miasteczka Neustadt we Frankonii. Ożenił się z córką krakowskiego mieszczanina, Mikołaja Lubczycera. Zamieszkał w Krakowie i przyjął tutejsze prawa miejskie.
    
     Był człowiekiem niezwykle przedsiębiorczym. Imał się najprzeróżniejszych zajęć - budował m. in. rurociągi do odwodnienia olkuskich kopalń srebra, był członkiem wielu różnych cechów rzemieślniczych. Szybko jednak uznał, że prawdziwe pieniądze można zarobić na drukarstwie. Około 1490 roku Szwajpolt uruchomił oficynę drukarską. Zamówił u Rudolfa Barsdorfa (studenta Wszechnicy Jagiellońskiej) komplet czcionek cyrylickich. Zobowiązał ponadto Barsdorfa do niesporządzania ich dla innych drukarzy. Stąd wydawnictwa Fiola odznaczają się dużą oryginalnością. Nie jest to jedyna cecha, która księgi Fiola wyróżnia. Jest bowiem Szwajpolt Fiol pierwszym wydawcą, drukującym książki w języku cerkiewno-słowiańskim na użytek kościoła prawosławnego.

     W 1491 roku wydrukował cztery książki dla kościoła ruskiego: "Ośmiohłaśnik" zawierający hymny św. Jana z Damaszku, "Czasosławiec" z modlitwami i psalmami przypadającymi na poszczególne godziny kanoniczne, "Triod postnaja" i "Triod cwiertnaja" z pieśniami, modlitwami i rytuałem na okres postu i Wielkanocy.

     Druk książek prawosławnych okazał się dla Fiola pechowy. Kapituła krakowska, na polecenie prymasa Zbigniewa Oleśnickiego oskarżyła drukarza o herezję. Oskarżenie było na tyle poważne, że Fiol trafił do więzienia, mimo poręczenia krakowskich rajców, iż Szwajpolt nie opuści Krakowa przed procesem i złożenia ogromnej kaucji (1000 dukatów). Sąd biskupi uniewinnił ostatecznie Fiola, ale zakazał mu tłoczenia nowych ksiąg i sprzedaży już wydrukowanych.

     W ten, jakże typowy dla Polski sposób zniknęła słynna oficyna. Zlikwidował bowiem, Fiol interes i przeniósł się na Śląsk do Złotego Stoku. Kariera drukarska Fiola zakończyła się. Otrzymał bowiem stanowisko nadwornego górmistrza u księcia Karola Ziembickiego. Dalsze losy Szwajpolta Fiola nie powinny nas interesować, ale... Fiol "jako się rzekło" był człowiekiem przedsiębiorczym, był ponadto człowiekiem o niezwykłej życiowej sile.

     Proszę sobie wyobrazić, że ten hafciarz, drukarz, budowniczy, urzędnik zorganizował pierwszy strajk na ziemiach polskich (1503 rok). Stanął na czele strajku górniczego; później ratując własną głowę uciekł na Słowację i osiadł w Lewoczy. Do Polski powrócił dopiero na starość. Zmarł w Krakowie w 1525 roku. Powróćmy jednak do wydawniczej działalności Fiola. Jego druki odznaczają się dużą poprawnością. Brak tu tchnienia geniuszu, jest za to dobre, rzetelne rzemiosło. Jest też Fiol prekursorem. W "Ośmiohłaśniku" znajduje się drzeworyt ze sceną ukrzyżowania Chrystusa. Sam drzeworyt jest niewątpliwie dziełem prymitywnym, jest to jednak najstarszy drzeworyt figuralny w polskiej książce.
|aza|