Polscy drukarze: Kasper Straube

Kasper Straube

     Rok 1473 zaznaczył się w historii polskiego drukarstwa znaczącą datą. Oto w stołecznym wówczas mieście Krakowie zatrzymał się przejazdem ze swym wędrownym warsztatem bliżej nie znany mistrz, a może tylko czeladnik drukarski, Kasper Straube. Straube, choć rodem z Bawarii stał się pierwszym polskim drukarzem.

     Kasper podjął się druku książek na zamówienie krakowskich bernardynów. Straube posługiwał się czcionkami pochodzącymi z oficyny Güntera Zainera z Augsburga, gdzie prawdopodobnie praktykował i skąd czcionki ukradł. 

     Kasper Straube wydał w Polsce cztery dzieła: "Almanach Cracoviense" (Kalendarz krakowski) ścienny, który został uznany za pierwszy polski druk, Franciszka de Platea "Opus restitutionum" (O odszkodowaniach, lichwie i klątwach kościelnych) w roku 1475, Jana Turrecrematy "Explonatio in psalterium" (Wykład psałterza) około 1476 r, św. Augustyna "Opuscula" (Drobniejsze dzieła teologiczne) w roku 1476 lub 1477. 

     Prawie 150 lat trwały spory o ustalenie nazwiska drukarza, która wydał pierwsze ogłoszone drukiem dzieła w Polsce. Na żadnym druku, Straube nie umieścił swojego nazwiska. Wytłoczył jedynie sygnet na końcu książki Platea, wzorowany zresztą na znaku oficyny mogunckiej Fusta i Schoffera, z monogramami Chrystusa i Marii na tarczach, zaś w dziele Turrecrematy wymienił w kolofonie jedynie nazwę miejscowości "Cracis impresa" (tłoczono w Krakowie).

     Dopiero w roku 1910 profesor Bolesław Ulanowski natrafił w aktach krakowskiego sądu biskupiego na informację pochodzącą z roku 1476, że "Kasper z Bawarii, drukarz ksiąg, obecnie w Krakowie zamieszkały" zobowiązuje się płacić alimenty Marcie z Czarnej Wsi w wysokości 16 groszy rocznie. Nazwisko drukarza zostało ustalone później, bo w roku 1933 przez Józefa Serugę, archiwistę i bibliotekarza, który natknął się w księgach wójtowskich Krakowa na zapis, z roku 1477, o sporze, jaki miał drukarz Kasper Straube z Jakubem balwierzem. Prawdopodobnie jeszcze tego samego roku Straube zwinął swój warsztat i opuścił Kraków. Dokąd powędrował - nie wiadomo. 

     Wiadomo jednak jedno: Kasper Straube zapisał się w polskich kronikach jako pierwszy polski drukarz, a Polska jako siódma z kolei rozpoczęła druk książek gutenbergowską techniką. Druki Kaspera Straube nie odznaczają się wyjątkowym poziomem typograficznym. Stawiają jednak Polskę wśród tych państw europejskich, które jako pierwsze wdrożyły nową sztukę drukarską. Ostatnie badania historyków przesuwają datę rozpoczęcia epoki gutenbergowskiej w Polsce na jeszcze wcześniejszą datę. Być może jednak Straube nie był pierwszym polskim drukarzem. Prawdopodobnie równolegle z krakowskim warsztatem Straubego rozpoczęła działalność drukarnia w Chełmie. Prowadzona była ona przez Braci Wspólnego Życia. Spośród odnalezionych siedmiu druków tej oficyny z lat 1473/4 ? 1477/78 do najciekawszych należą "Kazania papieża Leona I", liczące 140 kart formatu folio.