Wielcy ilustratorzy książek

BARTŁOMIEJCZYK

     Bartłomiejczyk Edmund (1885-1950) - grafik, pedagog, ilustrator książek, "artysta książki". Rozpoczął edukację i działalność w okresie Młodej Polski. Przez całe swoje życie czynną działalność prowadził na polu sztuki stosowanej, w tym głównie ilustracje książki.

     Specjalnym umiłowaniem darzył Bartłomiejczyk sztukę książki; celował w zdobnictwie książki, pasjonowały go wszystkie najistotniejsze zagadnienia w zakres tej sztuki wchodzące, jak budowa kolumny druku, krój czcionki, wystrój okładki, układy graficzne i liternicze, sygnety drukarskie, znaki wydawnicze, inicjały itp.

     Styl artysty w ciągu wielu lat jego twórczości ulegał przemianom. Na początku lat dwudziestych dominuje w sztuce Bartłomiejczyka romantyczna stylizacja. Z prac ilustrowanych powstają wówczas wypisy dla klasy II i III pt. Mowa polska w opracowaniu Perkowskiej i Hertzberżanki (1919), projekt okładki programu teatrów miejskich oraz tygodnika ,"Bluszcz", w 1921 okładka do Bolszewickiego państwa Limanowskiego.

     Rok później artysta podjął się szczególnego zadania rytując w drzewie cały druk wraz z ilustracjami; wybrał do tego tekst Kraszewskiego Dziad i baba. W 1923 roku opracował Polską pieśń miłosną Lorentowicza. Z tego też roku prawdopodobnie pochodzi Zaklęty dwór Zakrzewskiej. W latach 1924-1926 Bartłomiejczyk włącza się w pracę stowarzyszeń artystycznych: Rytu i Rytmu. Ilustracje z tego okresu odznaczają się wydłużeniem postaci, dekoracyjnością i skłonnością do stylizacji. W 1924 roku powstają prace na wysokim poziomie, takie jak Wielkie łowy i Robinson polski Dygasińskiego, kalendarzyk Polskiego Białego Krzyża Rok Polski, okładka do Srebrnych i czarnych Lechonia, Przymierza serc Kaden-Bandrowskiego, ilustracje do książeczki dla dzieci Ejsmonda O Janku Kominiarczyku. Z tego roku pochodzą również Piosenki dziecięce Rogoszówny, Przygody Józia w Agrykoli Grubińskiego i okładka Katalogu wydawnictw gwiazdkowych Gebethnera i Wolffa. W rok później tworzy artysta okładkę do powieści Nałkowskiej Dom nad łąkami. W 1926 roku wraz z Władysławem Skoczylasem i Zygmuntem Kamińskim zilustrował podręcznik języka polskiego pt. Kraj lat dziecinnych. W 1928 roku w wydawnictwie Jakuba Mortkowicza pojawia się piękny druk bibliofilski Popiołów Żeromskiego w opracowaniu artysty. Upamiętniał on twórczość zmarłego trzy lata wcześniej pisarza.

     Do 1930 roku ukazywał się "Cyrulik Warszawsk" z winietą projektu Bartłomiejczyka. Do początku lat trzydziestych dominowała w jego stylu sztuka ludowa. W okresie tym przeważały ilustracje czarno-białe. Około 1930 roku w samodzielnych grafikach przedstawiających martwą naturę Bartłomiejczyk stosuje nasilone barwy. Z tego też okresu pochodzą książeczki dla dzieci wypełnione pastelowymi i wyrazistymi barwami. W późnych latach trzydziestych Bartłomiejczyk doskonali kunszt drzeworytu czarno-białego, wykazując w tym czasie zainteresowanie ksylografią japońską. Opracował wówczas np. ilustrację do zbioru wspomnień o firmie Wedel pt. Staroświecki sklep, był autorem okładki do kolejnej pozycji Vincenza Na skalnej połoninie. Przygotował wraz z Ostoją-Chrostowskim i Zdzisławem Czermańskim ilustracje do książki Lepeckiego Józef Piłsudski na Syberii.

     Po wojnie ilustrował Klechdy polskie (udana próba powrotu do ilustracji czarno-białej), Mickiewicza, bajkę Słowackiego O Janku co psom szył buty, ozdobił książkę Godlewskiego Warszawa. Powstała okładka do Przeminęło z wiatrem Mitchell oraz do Męczeńskich dziejów archidiecezji warszawskiej 1939/45 Olszamowskiej-Skowrońskiej; a także wersja ilustracji do Opowieści o Janku Kominiarczyku.

     W większości okładek projektu Edmunda Bratłomiejczyka układy zaczynają się od góry wyśrodkowanym imieniem i nazwiskiem autora. Kompozycje te zazwyczaj otaczał wąskimi marginesami nie wypełniając całej powierzchni. Często napisy podkreślone są dwiema liniami: grubszą i cieńszą. Tytuły artysta wyśrodkowywał, zdarza się również stosowanie większego inicjału początkowego.

     Bartłomiejczyk to mistrz drzeworytu. Ale rysował też piórkiem, w jego dorobku są również akwarele. W nielicznych ilustracjach kolorowych artysta stosował chętnie barwy pastelowe odpowiednio dobrane i zharmonizowane z całością. Współpracował na ogół z przodującymi wydawcami okresu dwudziestolecia międzywojennego. Wśród nich znajduje się Zakład Narodowy im. Ossolińskich, gdzie wydano podręczniki w opracowaniu artysty. W Głównej Księgarni Wojskowej wydano książkę-album o Józefie Piłsudskim. Literatura dla dzieci, młodzieży oraz powieści dla dorosłych ukazywały się z adresem wydawniczym Towarzystwa Wydawniczego Ignis, E. Wende i S-ki, L. Fiszera, Gebethnera i Wolffa, W. Czarskiego i S-ki, Mortkowicza, Roju. W wydawnictwie Rój ukazał się druk bibliofilski Staroświeckiego sklepu. Artysta ilustrował również powiastki dla dzieci autorstwa Wańkowicza. Po wojnie swą współpracę z Bartłomiejczykiem kontynuował Ludwik Fiszer (Wydawnictwo Józefa Kubickiego). Jedna pozycja wyszła nakładem Księgarni Fuksiewicza i S-ki. Ostatnie prace artysty ukazały się w Naszej Księgarni.

|aza|