Jak powstały książki - pismo (3)

Hieroglify

     Trzecim najstarszym ośrodkiem kulturowym gdzie narodziło się pismo był Egipt. Najstarszą formą pisma egipskiego były hieroglify (egps. hieros - święty + glypho - wyrzynam) były stosowane od około 3500 lat p.n.e. jako napisy na budowlach, zapewne w celach religijnych. System ten opierał się na ideogramach, przedstawiających całe wyrazy i pojęcia, fonogramach, przedstawiających spółgłoski i determinantach określających znaczenie słów pisanych za wyrazami określanymi.
     Około 2500 lat p.n.e. utraciły charakter czysto obrazkowy. Szczegółowe rysunki-miniatury oznaczały nie tylko nazwy przedmiotów ale i pojęcia oraz czasowniki na zapisanie czynności, a z biegiem czasu również grupy spółgłoskowe i spółgłoski. Te trzy rodzaje znaków występowały obok siebie, jednakże w 24 znakach dla spółgłosek możemy dopatrywać się zalążków alfabetu.
     Uproszczoną formą hieroglifów było pismo hieratyczne (grec. hieratikos - kapłański), którym posługiwali się kapłani egipscy przy pisaniu tekstów religijnych. Powstało ono jako odmiana kursywna (pismo pochyłe) pisma hieroglificznego, bardziej przydatne do szybkiego pisania na papirusie. Pismo hieratyczne przekształciło się następnie w jeszcze prostszą formę pisma demotycznego (grec. demos - lud).
     Pismo egipskie sporadycznie występowało jeszcze w III wieku naszej ery, zostało jednak wyparte przez pismo greckie i przez długie stulecia stanowiło nierozwiązaną zagadkę. Dopiero znaleziony przy dokonywaniu prac fortyfikacyjnych w Egipcie w roku 1799 tzw. Kamień z Rosette, z napisami: hieroglificznym, demotycznym egipskim i greckim, umożliwił odcyfrowanie hieroglifów. Dokonał tego w 1822 roku Jan Franciszek Champolion. Posługując się żmudną i trudną metodą porównawczą ustalił znaczenie kilku wyrazów, co stało się podstawą do rozszyfrowania zagadki hieroglifów.

Pisma Majów i Azteków

     Wynalazcami pisma w Ameryce przedkolumbijskiej byli Majowie. Był to rolniczy lud zamieszkujący tereny dzisiejszej Gwatemali, Hondurasu i południowego Meksyku. Pismo Majów powstało w pierwszych wiekach p.n.e. Jego znaki przypominają hieroglify egipskie, dlatego też badacze nazwali je glifami. Majowie ryli swoje glify w kamieniu bądź malowali, używając różnych kolorów farb, na ceramice, tkaninie lub papierze.
     Pod wpływem Majów rozwinęło się pismo Azteków; ludu przybyłego do Meksyku na początku XIV wieku z północy. Pismo azteckie składa się z pięciu rodzajów hieroglifów:
1. liczbowych - system dwudziestkowy, liczba 20 oznaczana była chorągiewką;
2. kalendarzowych - 18 miesięcy po 20 dni, miesiące i dni posiadały nazwy i oznaczane były piktogramami;
3. piktogramy przedstawiające bogów, ludzi, przedmioty, rysowane w sposób uproszcony;
4. hieroglify ideograficzne, wyrażające pojęcia abstrakcyjne pod postacią odpowiednich znaków;
5. hieroglify fonetyczne, służące do oznaczania imion i nazw miejscowości.
     Do dziś zachowały się jedynie 4 rękopisy Majów i 14 kodeksów Azteków. Resztę w barbarzyński sposób zniszczyli chrześcijańscy misjonarze. Pismo Majów i Azteków pozostaje do dziś nie odczytane.

|aza|

Fot. 1. Hieroglify
Fot. 2. Jan Franciszek Champolion
Fot. 3. Kamień z Rosetty
Fot. 4. Pismo Majów
Fot. 5. Pismo Azteków